Η Τέλεια Καταιγίδα πάνω από τον Αγροτικό Κόσμο

Σε μια Ευρώπη που βιώνει πολλαπλές κρίσεις — όπως οι κλιματική, ενεργειακή, γεωπολιτική και διατροφική — η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών της Mercosur, καθώς και η επιβολή αμερικανικών δασμών από τον Τραμπ, προσθέτουν στο ήδη υπάρχον αδιέξοδο για τους μικρούς και μεσαίους αγρότες. Η ευρωπαϊκή γεωργία, που άλλοτε θεωρούνταν η ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής ταυτότητας, σήμερα εξελίσσεται σε παράπλευρη απώλεια των πολιτικών συμφερόντων και των πολυεθνικών εταιρειών.

Αυτή η νέα συμφωνία ελεύθερου εμπορίου προβάλλεται ως εμπορική ευκαιρία, αλλά στην πραγματικότητα, για τους μικρούς αγρότες της Ευρώπης, αποτελεί άλλη μία καταδίκη. Η συνεργασία με τις χώρες της Νότιας Αμερικής επιτρέπει τεράστιες εισαγωγές αγροτικών προϊόντων, όπως βόειο κρέας, ρύζι, ζάχαρη και μέλι, από παραγωγούς που δεν δεσμεύονται από τα αυστηρά πρότυπα υγείας, περιβάλλοντος και εργασίας της Ε.Ε. Οι παραγωγοί στη Mercosur χρησιμοποιούν φυτοφάρμακα που απαγορεύονται στην Ευρώπη, αποψιλώνουν δάση και απασχολούν εργαζόμενους με επισφαλείς σχέσεις. Τα προϊόντα τους θα κατακλύσουν τα ράφια μας, εις βάρος των τοπικών και ποιοτικών προϊόντων μας.

Οι Ευρωπαίοι αγρότες, και ιδιαίτερα οι μικροί, δεν έχουν τη δυνατότητα να ανταγωνιστούν αυτό το μοντέλο παραγωγής. Οι όροι συναγωνισμού είναι απολύτως άνισοι και αυτό δεν συνιστά “ελεύθερο εμπόριο”. Αντίθετα, είναι μια διαδικασία απορρύθμισης με γεωπολιτικές συνέπειες. Το αντάλλαγμα για τις μαζικές εισαγωγές αγροτικών προϊόντων στην Ε.Ε. είναι η ελεύθερη εξαγωγή ευρωπαϊκών βιομηχανικών προϊόντων προς τις χώρες της Νότιας Αμερικής. Αυτά περιλαμβάνουν αυτοκίνητα, ηλεκτρικές συσκευές και χημικά προϊόντα, καθώς και φυτοπροστατευτικά που απαγορεύονται στην Ε.Ε., ενώ θα χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες των χωρών της Mercosur. Επιστρέφουν στην Ευρώπη μέσω των αγροτικών προϊόντων που εισάγουμε, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.

Ο μικρός ευρωπαίος αγρότης, που ήδη παλεύει με την ακρίβεια και την πράσινη μετάβαση, καλείται τώρα να αντιμετωπίσει έναν παγκόσμιο γίγαντα με άνισους όρους. Εκτός από αυτό, οι εξαγωγές ευρωπαϊκών αγροτικών προϊόντων πλήττονται από τους δασμούς του Τραμπ, καθιστώντας τη θέση τους στην αγορά ακόμα πιο επισφαλή. Εμβληματικά προϊόντα όπως κρασιά, τυριά και ελαιόλαδο κινδυνεύουν είτε να παραχθούν με υποβαθμισμένη ποιότητα, είτε οι παραγωγοί να υποστούν την αύξηση του κόστους χωρίς να μπορούν να την απορροφήσουν, θέτοντας σε κίνδυνο την βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεών τους.

Αυτή η κατάσταση υποδηλώνει έναν διπλό στραγγαλισμό στον αγροτικό κόσμο: από τη μια πλευρά οι φθηνές εισαγωγές προϊόντων χαμηλών προδιαγραφών, και από την άλλη οι δασμοί στις εξαγωγές ευρωπαϊκών προϊόντων υψηλής ποιότητας. Η Ευρώπη εισάγει προϊόντα που δεν πληρούν τα διατροφικά και περιβαλλοντικά κριτήρια, ενώ η Αμερική θέτει φραγμούς στα ευρωπαϊκά προϊόντα ποιότητας. Ο μικρός αγρότης βρίσκεται κυριολεκτικά στο μάτι του κυκλώνα, καθώς χάνει την εσωτερική αγορά από την απορρύθμιση και τις εξωτερικές αγορές από τους δασμούς.

Είναι ειρωνικό πως αυτός ο αγρότης, ο μικρός, της οικογενειακής εκμετάλλευσης της Ευρώπης, είναι αυτός που:

• προστατεύει την αγροτική γη και το αγροτικό τοπίο,
• παράγει τρόφιμα ποιότητας με υπεύθυνη περιβαλλοντική στάση,
• διατηρεί ζωντανή την ύπαιθρο και προάγει τη κοινωνική συνοχή των αγροτικών περιοχών.

Ωστόσο, η Ε.Ε. επιλέγει να περιθωριοποιήσει τους αγρότες για τα κέρδη των εξαγωγικών βιομηχανιών. Παράλληλα, διαθέτει 800 δισεκατομμύρια ευρώ για “άμυνα” χωρίς κανέναν κοινοβουλευτικό έλεγχο, τη στιγμή που αγροτικά νοικοκυριά καταρρέουν κάτω από το βάρος της ακρίβειας. Οι πολιτικές αυτές εφαρμόζονται από την Ε.Ε. με την ανοχή των κυβερνήσεων των κρατών μελών —ανάμεσά τους και η Ελληνική κυβέρνηση— που φέρουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης με την ανοχή τους και τη σιωπή τους.

Η επιλογή της πολιτικής ελίτ είναι σαφής: υποστηρίζει τους λίγους και ισχυρούς. Όμως, η κοινωνία δεν πρέπει να παραμείνει σιωπηλή. Οι Ευρωπαίοι αγρότες —και όλοι όσοι πιστεύουν στην αυτάρκεια, τη δικαιοσύνη και την ποιότητα— οφείλουν να αντισταθούν. Η Ευρώπη δεν χρειάζεται συμφωνίες που εξάγουν αυτοκίνητα και εισάγουν καταστροφή. Χρειάζεται αγρότες που μένουν στον τόπο τους και θρέφουν τις κοινωνίες τους.

Μάνος Γαβριηλίδης
Γεωπόνος μελετητής