Οι Μακεδόνες σύντροφοι του Ρήγα Βελεστινλή στα μπουντρούμια της Βιέννης – O μαρτυρικός τους θάνατος στο φρούριο Νεμπόισα

«Εν όσω ζω στον κόσμον, ο μόνος μου σκοπός,
για να τους αφανίσω, θε να ‘ναι σταθερός.
Πιστός εις την Πατρίδα, συντρίβω τον ζυγόν,
αχώριστος για να ‘μαι υπό τον στρατηγόν.
Κι αν παραβώ τον όρκον, ν’ αστράψ’ ο Oυρανός
και να με κατακάψη, να γένω σαν καπνός!

Καλλιό ‘ναι μίας ώρας ελεύθερη ζωή,
παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή!»

Αμέσως μόλις γράφτηκε ο «Θούριος» από τον Ρήγα Βελεστινλή, το 1797, εξελίχθηκε σε ένα πανίσχυρο ύμνο που αντήχησε στα χείλη πολλών Ελλήνων πατριωτών, ιδιαίτερα στη Βιέννη. Τα βράδια, παρέες αφοσιωμένων συντρόφων συγκεντρώνονταν στα σπίτια τους και με το γνωστό σύνθημα «Καλλιό ‘ναι μίας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή!» οραματίζονταν μια ελεύθερη και ανεξάρτητη πατρίδα, μακριά από την υποδούλωση των Οθωμανών.

Στους σαράντα πρώτους στίχους του Θούριου, ο Ρήγας προβάλλει την αξία της ελεύθερης ζωής και καλεί όλους τους βαλκανικούς λαούς να ακολουθήσουν το προσκλητήριο της Επανάστασης, με ιδιαίτερη αναφορά στους Έλληνες, οι οποίοι ορκίζονται ιερά ότι θα αγωνιστούν για την απελευθέρωση του σκλαβωμένου Γένους τους. Όπως τονίζουν οι ιστορικοί, το έργο αυτό δεν ήταν απλώς ένα πατριωτικό τραγούδι, αλλά μια ανοιχτή προκήρυξη, που ενθάρρυνε τις δυνάμεις της επανάστασης και επισημοποιούσε την ανάγκη δράσης όχι μόνο στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, αλλά και στο σύνολο των βαλκανικών περιοχών.

Ο Ρήγας κατέφτασε στη Βιέννη το Σεπτέμβριο του 1796 και έναν μήνα αργότερα ξεκίνησε να γράφει τους πρώτους στίχους, παίζοντας ο ίδιος φλάουτο, ενθαρρύνοντας τους συμπατριώτες του να συμμετάσχουν στη μελοποιημένη επαναστατική του εκστρατεία. Ένας από τους πιο ενθουσιώδεις υποστηρικτές του, ο Ευστράτιος Αργέντης από τη Χίο, 30 χρόνων το 1797, ήταν ο πρώτος που συλλάβαν οι αυστριακές αρχές, κατά τη διάρκεια μιας κορυφαίας επιχείρησης καταστολής των επαναστατών, παραμονές Χριστουγέννων, και οδηγήθηκε στα μπουντρούμια με σιδεροδέσμιες.

Ο Αθανάσιος Καραθανάσης, ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, έχει αναδείξει την ιστορική σημασία των γεγονότων εκείνης της εποχής και έχει αποκαλύψει επιστολές που ρίχνουν φως στον κύκλο των συνεργατών του Ρήγα. Σε μια επιστολή του Έλληνα εμπόρου Χρήστου Μάνου, ο οποίος ενημέρωνε τον μεσολαβητή του Μπράσοβ, Μιχαήλ Τσούμπρο, σχετικά με τη σύλληψη του Αργέντη και άλλων Ελλήνων συναγωνιστών, αποτυπώνεται η ανησυχία και η πολυσχιδής αλληλεπίδραση μεταξύ των επαναστατών στην εξωτερική εστία.

Τα γεγονότα έλαβαν δραματική τροπή το βράδυ της 19ης Δεκεμβρίου 1797, όταν οι αρχές της Τεργέστης, ενημερωμένες από έγγραφα και επιστολές που κατασχέθηκαν, ενοχοποίησαν πολλούς Έλληνες της Βιέννης. Η τοπική αυστριακή διοίκηση αμέσως κινητοποίησε φρουρούς που κάλυψαν την απόσταση Τεργέστη-Βιέννη μέσα σε πέντε ημέρες, και ακολούθως, με διαταγή του υπουργού αστυνομίας Pregen, έγινε σειρά συλλήψεων, που επηρεάζουν το δίκτυο του Ρήγα στην αυτοκρατορία των Αψβούργων.

Στο πλαίσιο των συλλήψεων, ο Αργέντης κατηγορήθηκε ότι υποστήριξε οικονομικά και ηθικά τις δραστηριότητες του Ρήγα, άλλοτε στήριζε την διάδοση επαναστατικών βιβλίων στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Μεταξύ των άλλων, συνελήφθη και ο τυπογράφος Γεώργιος Πούλιος, ο οποίος διηύθυνε το γνωστό τυπογραφείο της Βιέννης «Μαρκίδες Πούλιου» και ήταν κατηγορούμενος για την εκτύπωση του επαναστατικού μανιφέστου του Ρήγα. Ο Πούλιος παρέμεινε στις φυλακές μέχρι τον Απρίλιο του 1798, οπότε τελικά αποφυλακίστηκε και απελάθηκε.

Σημαντική μορφή μέσα σε αυτό το κίνημα ήταν ο Δημήτριος Νικολίδης, ο οποίος, αν και διδάκτορας Ιατρικής, κατηγορήθηκε ότι προωθούσε τις επαναστατικές ιδέες του Ρήγα, ενώ υπηρέτησε και στον ευρύτερο πνευματικό διάλογο της εποχής, διατηρώντας σχέσεις με μεγάλες πνευματικές προσωπικότητες όπως ο Γκεόργκ Χέγκελ. Ο Νικολίδης φυλακίστηκε για έξι μήνες και ακολούθως παραδόθηκε στους Οθωμανούς.

Ο Παναγιώτης Εμμανουήλ, ένας νέος από την Καστοριά, και ο αδελφός του Ιωάννης, φοιτητής ιατρικής, συνελήφθησαν για την ίδια αιτία. Ο Χρήστος Μάνος καταγράφει τα δραματικά γεγονότα της εποχής με επιστολές, αποτυπώνοντας την αγωνία και την ανησυχία των Ελλήνων της διασποράς για τη τύχη των συντρόφων τους.

Το τέλος των συντρόφων και η έναρξη της Επανάστασης

Οι Αργέντης, Νικολίδης, αδελφοί Εμμανουήλ και άλλοι έλληνες επαναστάτες, παραδόθηκαν στους Οθωμανούς και τον Ιούνιο του 1798 μεταφέρθηκαν στο φρούριο του Νεμπόισα. Δυστυχώς, στις 24 Ιουνίου 1798, όλοι τους υφίστανται ένα μαρτυρικό θάνατο στα κελιά τους, με φρικτά βασανιστήρια, και τα πτώματά τους ρίχνονται στον Σάβα του Βελιγραδίου. Παρά τις δύσκολες συνθήκες και τις τρομακτικές δοκιμασίες, ο Ρήγας κατάφερε να ολοκληρώσει το έργο του, σπέρνοντας τον σπόρο της Επανάστασης στέλνοντας μήνυμα ελευθερίας και αντίστασης στους σκλαβωμένους Έλληνες.

Για περισσότερες πληροφορίες

www.voria.gr/